Wie heeft de school uitgevonden?

jef, 7 jaar
7 mei 2008

Wie is er op het idee gekomen om alle kinderen (verplicht) naar school te sturen ?

Antwoord

Onderwijs (in de zin van systematisch verwerven van vaardigheden en kennis, vaak door een beroepskracht en in groep) is zo oud als het schrift. De eerste sporen van 'echte' scholen (alleen jongens toegelaten, reglement met straffen, opsomming van leerstof) dateren uit 2400 v Chr., wanneer pictogrammenschrift vervangen werd door spijkerschrift in Sumerië, Mesopotamië.

School- en leerplicht zijn veel recentere uitvindingen. Plato speelde met het idee in zijn Republiek, en er waren 14de en 15de eeuwse experimenten in Schotland en Straatsburg. De opkomst van protestantisme, en vooral Lutheranisme, zorgde voor meer onderwijs: iedere gelovige moest in principe in staat zijn om zelf de bijbel te kunnen lezen. Humanisten als Comenius koppelden het idee aan professionalisering van leraars en systematisering (en subsidiëring) van het onderwijs, als 'universeel onderwijs'. Dat bleef grotendeels bij ideeën en experimenten.

Pas vanaf de 18de eeuwse verlichting werd leerplicht echt geregeld. Pruisen was eerst, in 1763, dan Oostenrijk in 1774 (en even de Oostenrijkse Nederlanden). De meeste onderwijsstructuren waren echter ontoereikend, zodat de meeste landen pas in de 19de eeuw volgden: de VS in 1872, Engeland in 1876, Frankrijk in 1882, Nederland in 1900... Veel landen gebruikten leerplicht om hun eenheid te versterken, door het onderwijzen van een eenheidstaal en het bijbrengen van vaderlandsliefde. Die leerplichtwetten verschilden onderling sterk (beginleeftijd, duur, minimale criteria, controle) en waren vaak geen weerspiegeling van het echte schoolbezoek. Griekenland bijvoorbeeld had leerplicht sinds 1834, maar zelfs op het einde van die eeuw werd die amper nageleefd; Frankrijk was laat met een wet, maar had al een relatief grote schoolbevolking. Belangrijker dan regelgeving waren de beschikbaarheid van opgeleide leraars, de groei van een maatschappelijke middenklasse die schoolse vaardigheden apprecieerde, en het verdwijnen van de nood aan kinderarbeid.

België was uitzonderlijk laat met een leerplichtwet in 1914. De grondwet uit 1831 gaf iedereen recht op onderwijs, maar geen plicht. In 1883 waren er al wetsontwerpen, maar door de politieke schoolstrijd omtrent de functie van het Belgische onderwijs werd dat thema een politieke pasmunt - iets wat progressief liberalen en socialisten moesten 'krijgen' van katholieken en conservatief liberalen. Tegenargumenten waren economisch (verlies van gezinsinkomen en van goedkope arbeid), strategisch (grotere greep van de staat op gezinsleven), maar eigenlijk vooral van politieke aard.

Overigens hebben we in België enkel leerplicht, geen schoolplicht.

Reacties op dit antwoord

Er zijn nog geen reacties op deze vraag.

Enkel de vraagsteller en de wetenschapper kunnen reageren op een antwoord.

Beantwoord door

Dr. Karl Catteeuw

Geschiedenis van opvoeding en onderwijs, Roemeens, muziek

Katholieke Universiteit Leuven
Oude Markt 13 3000 Leuven
https://www.kuleuven.be/

Zoek andere vragen

© 2008-2025
Ik heb een vraag wordt gecoördineerd door Eos wetenschap. Voor vragen over het platform kan je terecht bij liam.verbinnen@eos.be