Mag je nog geloven in de Germaanse goden?

Antwoord

Beste Jonathan,

Je vraag spreekt me aan omdat ik de ervaring meen te herkennen: vroeger was ik erg geïnteresseerd in de mythologie van het Oude Egypte. Door er veel over te lezen kwamen de goden als het ware tot leven in mijn verbeelding.

Nu wil ik een analogie opmerken. Als je je onderdompelt in fictie, dan komen de personages voor jou tot leven. Als je bijvoorbeeld van fantasy houdt, dan zal je je levendig een eenhoorn kunnen voorstellen en er waarschijnlijk wat eigenschappen van kunnen opnoemen. Toch bestaat een eenhoorn niet echt. Je iets levendig kunnen voorstellen is dus niet voldoende om erin te geloven, maar het lijkt wel op de ervaring die je beschrijft. In de filosofie zijn hier een aantal interessante vragen en paradoxen aan verbonden. Een eerste is de vraag hoe het mogelijk is dat we emotioneel reageren op iets dat niet bestaat (namelijk op de verhalen van personages in fictieve verhalen). Een tweede is de vraag of (bijvoorbeeld) de uitspraak "Sherlock Holmes woonde in Londen" waar is; op het eerste zicht klopt het, maar aangezien Sherlock Holmes niet echt bestaat is het niet duidelijk of dit soort uitspraken over hem wel waar kunnen zijn... Deze vragen worden meestal gesteld over fictieve literatuur, maar als je ze toepast op oude mythologische verhalen en religieuze teksten krijg je soortgelijke puzzels.

Verder is het zo dat als je over andere godsdiensten leert, je patronen kunt beginnen opmerken. Dit wordt gedaan in de vergelijkende godsdienstwetenschappen: dit valt buiten mijn eigen vakgebied, maar ik kan je wel iets vertellen over een Griekse filosoof die hier al over nadacht. Bij de Grieken waren goden eigenlijk net als mensen: ze handelden uit vriendschap of haat en ervoeren liefde en bedrog. De Griekse filosoof Xenophanes, die leefde van de zesde tot de vijfde eeuw v.Chr., merkte dit ook al op: goden worden geboren, dragen kleren, hebben een stem en een lichaamsbouw net als mensen. Xenophanes observeerde ook dat de goden anders werden afgebeeld door verschillende volkeren. Hij geeft als voorbeeld de Ethiopiërs die hun goden afbeeldden met een donkere huid en platte neuzen en de Thraciërs (die woonden in het Zuidoosten van Europa) die hun goden afbeeldden met blauwe ogen en rood haar. Hij speculeert dat als dieren (zoals ossen, paarden of leeuwen) handen hadden zodat ze kunstwerken konden maken, dat ze hun goden dan ook zouden afbeelden als dieren (paarden zoals paarden, ossen zoals ossen).
Wellicht kan je door over Germaanse mythologie te lezen dus iets leren over de oude Germanen: over hoe ze zichzelf zagen en wat ze belangrijk vonden. Op die manier kan je ook onderzoeken wat je er zo in aantrekt: het mysterieuze van een voorbije cultuur, de verhalen op zich, of wat ze suggereren over de waarden die toen belangrijk waren.
Misschien vind je deze website interessant: www.godchecker.com. Het is een database met meer dan vierduizend goden, demonen en andere spirituele wezens uit tal van wereldgodsdiensten (wel enkel in het Engels). Germaanse mythologie staat - uiteraard - ook op de website.

Tot slot wil ik nog opmerken dat religie voor veel mensen ook een sociale component heeft: een religieuze dienst bijwonen verbindt je met anderen. Dat is natuurlijk iets dat je zal missen als je als individu een oude godsdienst hervindt of als je je opperwezen(s) uit een grote databank plukt. Dit doet me denken aan levende geschiedenis: mensen die in het weekend samenkomen om een periode uit de geschiedenis te doen herleven, door zich te kleden en te gedragen zoals bij die periode past.  Vaak gebeurt dit in de vorm van een LARP (live action role-playing game), waarbij de mensen die meedoen een personage spelen en al improviserend een opdracht moeten volbrengen. Of dit ook bestaat voor de oude Germanen en of de mythologie er dan een grote rol in speelt weet ik niet, maar als je interesse aanhoudt kan je er misschien eens naar op zoek gaan.

Je merkt dat ik je vraag niet rechtstreeks beantwoord heb, maar hopelijk geeft mijn reactie je wel wat stof tot nadenken!

Vriendelijke groeten,

Sylvia Wenmackers

Beeld: Frigg als Ostara. Wägner, Wilhelm. 1882. Nordisch-germanische Götter und Helden. Otto Spamer, Leipzig & Berlin. P. 124.