Waarom is het Luxemburgs geen erkende taal in België?

Antwoord

Het gaat om een erkenning als landstaal. Verschillende Belgische overheden 'erkennen' immers wel het bestaan van veel meer talen in België, zowel streektalen als talen van etnische minderheden als talen afkomstig van recente migratie - bijvoorbeeld bij het bestellen van vertaal- en tolkopdrachten. Maar er zijn slechts drie landstalen erkend in België. Wat het precieze verschil is met een niet-landstaal, is ondanks - of net dankzij - alle taalwetgeving moeilijk te duiden. Is het een taal die de overheid MOET gebruiken, of MAG gebruiken? Of een burger? Bovendien is het ook sterk afhankelijk van de context (op straat, in het leger, op school, in een bedrijf, schriftelijk of mondeling?) en de locatie (welk taalgebied?). Toch een poging:

• landstalen moeten alledrie simultaan worden gebruikt bij het stemmen en publiceren van federale wetgeving.
• landstalen mogen door partijen in een gerechtsgeding worden gebruikt, onafhankelijk van het grondgebied.
• landstalen moeten in het onderwijs gebruikt worden, afhankelijk van het taalgebied.
• landstalen moeten in bepaalde overheidscommunicatie gebruikt worden, afhankelijk van het taalgebied (kiesbrieven en gemeenteloketten zijn de bekendste voorbeelden, maar het gaat zelfs tot mondelinge mededelingen in treinstations).

Er is de boutade dat elke taal slechts 'een dialect met een leger' is; in dit geval is elke landstaal 'een taal met een lobbygroep en een grondgebied'. Luxemburgs heeft wel een heel klein territorium in Belgiê, maar zeker geen krachtige groep belangenverdedigers. Niet onbelangrijk is dat Letzeburgs in 1990 als 'Francique' door de Franse Gemeenschap werd erkend als streektaal, naast het Waals en het Platdiets.

In het buitenland is de invulling van het begrip landstaal telkens anders.

• in Nederland is het Nederlands de landstaal (en dus verplicht voor alle overheidstaken) maar mogen andere talen gebruikt worden als dat doelmatiger is en derden niet onredelijk schaadt (en laat dus gebruik van Fries, Limburgs en Nedersaksisch en Papiaments op die manier toe, hoewel ze geen landstalen zijn).
• in Frankrijk wordt Frans erkend als exclusieve landstaal, en is bijgevolg elk gebruik van een andere taal bij overheidsoptreden louter bijkomstig (Bretoens, Duits, Corsicaans, Arabisch...). De enige uitzondering is het gebruik als officiële onderwijstaal, dat sinds 1951 aan steeds meer andere talen werd toegestaan (eerst Baskisch, Bretoens, Catalaans, Occitaans, later ook Corsicaans, Tahitiaans, Duits en Luxemburgs).
• in Duitsland is enkel het Duits de landstaal, maar vermeldt het wetboek uitdrukkelijk dat lagere overheden mits een eigen regelgeving daarvan mogen afwijken (o.a. is dat al het geval voor gebarentaal in bepaalde diensten en Deens en Fries in bepaalde grensgebieden).
• in vrij veel landen van Europa wordt de term ook gebruikt voor te beschermen en/of gewaardeerde talen, die echter niet 'continu' door een overheid worden gebruikt. Dit is o.a. het geval in Luxemburg, waar Frans en Duits de echte overheidstalen zijn maar het Letzeburgs toch ook een erkenning kreeg.

Luxemburg is daarmee een buitenbeentje, vermits kort daarna het Europees Handvest voor Regionale Talen of Talen van Minderheden uit 1992 een andere vorm van erkenning mogelijk maakte dan die als landstaal. Het paste in de opzet van de Europese Unie, om verscheidenheid aan culturen en talen een plaats te geven, die toch nog werkbaar en verteerbaar zou zijn voor de lidstaten. Zo'n nieuwe soort erkenning, vraagt vooral om promotiemaatregelen van een overheid, niet direct om afdwingbare taalrechten zoals bij de meeste landstalen.

Toch ratificeerde België dit handvest nooit, omwille van haar eigen moeilijke taalpolitieke geschiedenis, maar de maatregelen van de Franse Gemeenschap uit 1990 kunnen ook hieronder wel verstaan worden: gebruik van het Francique rond Aarlen is niet afdwingbaar, vervangt niet het Frans als publieke taal, maar wordt wel gewaardeerd met o.a. tweetalige straatnaamborden en culturele activiteiten.