In de reeks 'The Tudors' gebruikt Henry 8 vaak 'fucking'. Gebruikte men dat woord al in de 15de eeuw?

Antwoord

Ik helaas ook... maar ik kan wel het een en ander verklaren. Fuck en varianten kunnen 15de eeuwse krachttermen geweest zijn, en ze brengen in elk geval krachttermen aan een hedendaags publiek over. Als The Tudors ècht in Oud-Engels werd gebracht, zat de BBC met een groot vertalingsprobleem.

Maar terug naar uw vraag.

• Er zijn vooreerst niet veel krachttermen uit die tijd op schrift gesteld. Wat in de 15de eeuw op schrift werd gesteld, was niet alleen upper class, maar ook erg preuts en zedig. Taboewoorden waren net taboe, zeker op schrift. Sommige auteurs gebruikten wel tussenwerpselen, maar opnieuw zijn we daarbij in het ongewisse in hoeverre ze daarbij hun taal aanpasten aan een lezers- en theaterpubliek. Shakespeare gebruikte graag 'zounds', 'damn' dook pas in de 17de eeuw op, 'fuck' en 'shit' niet in hun letterlijke betekenis pas in 20ste eeuwse bronnen. Wat niet wil zeggen dat ze niet gebruikt werden als vloekwoorden; we weten het gewoon niet.

• Naast dat lexicale probleem (we weten het niet, omdat men het niet opschreef), is er ook de pragmatiek van het vloeken (de juiste toon vinden). Men kan vertaalde equivalenten van onze hedendaagse vloekwoorden vinden: al wat begint met God-, Jezus-, Maria-, Jozef-, of eindigt op -dieu of -duiveld, donders en bliksems bevat of verwijst naar voortplanting, ontlasting en de lichaamsdelen die daarmee verband houden. Maar niet alle combinaties werken in alle culturen en taalsystemen. Zo is 'scitan' Oud-Engels voor schijten/to shit. Dat helpt een heel eind, maar is niet heel precies wat betreft de lading en betekenis van zo'n term. Pipi is in ons Nederlands niet bepaald een sterk vloekwoord, en bijvoorbeeld de vloekwoorden gebaseerd op geloofsfiguren lijken bij ons sterk te verdwijnen.

Dat gezegd zijnde, duikt de uitdrukking "fuck" wel degelijk al in de 15de eeuw op (en heeft het oudere germaanse wortels, in bijvoorbeeld eigennamen). Maar het betekende (in die geschreven bronnen) letterlijk 'to fidget', wriemelen. Het kan wel degelijk is de overdrachtelijke, en vandaag wijdverspreide betekenis 'neuken' gebruikt zijn, of zelfs als een uitdrukking van ongenoegen, maar opnieuw laten de bronnen ons daar in de steek.

We weten niet welke uitdrukkingen Henry VIII gebruikte om zijn frustratie en ongenoegen te uiten. Het kan 'fuck' geweest zijn. We kunnen niet weten of dat historisch correct is. Maar voor belangrijk is dat dat woord voor een publiek van 21ste eeuwse kijkers helpt om de coleire van een koning te schetsen.