Waarom wordt 'Nederland' in andere talen soms in het meervoud gezegd?

Antwoord

Beste Eline,

Het woord nederlanden (in het meervoud dus) of nederland was in de middeleeuwen geen naam van een land, maar een naam om een gebied aan te duiden. Het woord neder in nederland(en) betekende ‘laag gelegen’. Het stond tegenover het woord overland(en), waarin over ‘hoog gelegen’ betekende. Daarbij werd het hele gebied tussen de Alpen aan de zuidelijke kant en de Noord- en Oostzee aan de noordelijke kant als één aaneengesloten gebied gezien waarin vooral Duits gesproken werd. In de middeleeuwen werden het Duits en het Nederlands nog niet echt als twee afzonderlijke talen gezien. Het was één taal, met niet al te grote verschillen. Je kon toen dus gerust ‘Nederlands’ spreken in wat nu Duitsland is. Of ‘Duits’ in wat nu Nederland of Vlaanderen is. Je werd begrepen. De hoger gelegen gebieden (Centraal Duitsland dus, Oostenrijk, Duitstalig Zwitserland …) werden overland(en) genoemd. De lager gelegen gebieden (wat nu Nederland en Vlaanderen is, maar ook Wallonië, Luxemburg, Noord-Frankrijk, Noord-Duitsland is) werden nederland(en) genoemd. Ik schrijf hierboven nederland(en) en overland(en) opzettelijk met een kleine beginletter omdat ze geen namen van landen of provincies zijn, maar gewoon omschrijvingen van die gebieden.

Langzamerhand begint het woord nederland(en) een preciezere betekenis te krijgen: namelijk die gebieden (graafschappen, bisdommen, hertogdommen, vorstendommen …) die samen een soort politieke eenheid gaan vormen en waar dan de Bourgondische Nederlanden, later de Spaanse Nederlanden en nog later de Oostenrijkse Nederlanden uit ontstaan. Hier zie je een kaart van de Nederlanden in de 16e en 17e eeuw (zie Wikipedia):

Beeld: Fresheneesz

Maar oorspronkelijk was dat dus een verzameling van allemaal gebieden (landen dus) die laag gelegen zijn, nederlanden dus. Een ander woord voor hetzelfde is lage landen (in het Engels nog steeds soms low countries). Dat woord nederlanden is door blijven leven in de naam van het land Nederland in allerlei andere talen: Netherlands (Engels), Niederlande (Duits), Pays-Bas (Frans), Paesi Bassi (Italiaans), Países Bajos (Spaans), Países Baixos (Portugees). En eigenlijk zelfs in het Nederlands in de officiële naam van het land: Koninkrijk der Nederlanden. Het woord Nederlanden wordt ook systematisch gebruikt in historische termen: Spaanse Nederlanden, Oostenrijkse Nederlanden, Zuidelijke Nederlanden … Vandaag zeggen we wel meestal gewoon Nederland (in het enkelvoud). Maar eigenlijk is Nederland vandaag maar een deeltje van wat oorspronkelijk het hele gebied van de laag gelegen landen, de nederlanden dus, was. Tussen haakjes: België is eigenlijk gebaseerd op het Latijnse woord Belgica, wat gewoon de Latijnse aanduiding van dezelfde gebieden is. België betekent eigenlijk ook gewoon Nederland(en). Het woord België sloeg meerdere eeuwen geleden namelijk op exacte dezelfde gebieden als het woord Nederland(en). Vandaag slaat het woord België alleen nog op een deel van de Nederlanden.

Met hartelijke groet,

Peter Debrabandere