In vele talen is er een link tussen het woord oranje en het fruit sinaasappel... maar niet in het Nederlands. Hoe komt dat?

Niel, 28 jaar
23 april 2010

In vele talen (Frans, Engels, Spaans...) verwijst de kleur/het woord oranje naar de kleur van de gelijknamige fruitsoort, toch is dit in het Nederlands niet het geval.

Bovendien dacht ik dat de appelsien, of orange, uit China kwam. Wat was dan het woord voor de kleur oranje voor de appelsien er was... wortel? en als er dan een vroeger woord voor oranje was, is het dan niet logisch dat we net het woord oranje voor de nieuwe vrucht uit China gebruikte i.p.v. de naam van de kleur te wijzigen zonder een link te leggen met het fruit.

Soit, ik ben beetje in de knoop met de link tussen fruit en kleur. :)

Antwoord

De verwarring heeft te maken met het feit dat u het verband tussen fruit en kleur omkeert.

Eerst het verband tussen fruit en kleur, daarna de geschiedenis van het woord voor de vrucht.

1. In zowat alle talen bestaan er adjectieven die kleuren aanduiden. Deze adjectieven duiden basiskleuren aan, zoals geel, groen, rood, echter zelden nuances van kleuren.

2. Natuurlijk bestaat er een oneindig palet van kleurvarianten en nuances. Daarvoor gebruiken talen meestal substantieven die in de eerste plaats een object aanduiden, maar waarvan de kleur aanleiding geeft tot een tweede betekenis, met name die van de kleur. Dit is het geval bv met lila, rose, of het Franse châtaigne en marron, allemaal substantieven die dingen aanduiden en via de kleur van die dingen, ook verwijzen naar de kleur.

3. Dit geldt ook voor het Franse orange, waaraan het Nederlandse oranje is ontleend. Het woord orange is afgeleid van een Arabisch woord naranj dat de vrucht aanduidt. Dat woord is ontleend in het Spaans onder de vorm naranjo, dat op zijn beurt ontleend is door het Frans, maar waarbij de begin n- is weggevallen door een verkeerde splitsing van het woord : un naranjo > un aranjo. de wijziging van arange in orange heeft te maken met een associatie met het woord or, "goud" wegens de gouden kleur van de vrucht.

4. Later heeft orange naast de betekenis "fruit" ook de betekenis van de kleur van het fruit overgenomen en met die betekenis is het ontleend door het Nederlands.

5. Het woord sinaasappel heeft een heel andere geschiedenis. Het betekent Chinese appel met een oude uitspraak van China als Sina (denk aan sinologie). Hetzelfde geldt voor appelsien, waar chinees door metathese achter appel is gaan staan.

6. Het gaat dus om twee verschillende woorden die elk hun motivatie hebben: het eerste een leenwoord aan het Arabisch, dat in het Frans van vorm wijzigt door een kenmerk van de vrucht (men zegt dat het woord dan gemotiveerd is door een kenmerk, de kleur). Het tweede is geen leenwoord, het is een samenstelling die gemotiveerd is door een ander kenmerk van de vrucht, met name zijn origine.

Reacties op dit antwoord

Er zijn nog geen reacties op deze vraag.

Enkel de vraagsteller en de wetenschapper kunnen reageren op een antwoord.

Zoek andere vragen

© 2008-2025
Ik heb een vraag wordt gecoördineerd door Eos wetenschap. Voor vragen over het platform kan je terecht bij liam.verbinnen@eos.be