angst om te sterven

Antwoord

Beste Carlo,

"Kunnen" nadenken over sterven is de tol van het-mens-zijn. Wij bestaan pakweg 200.000 jaar en op die tijd zijn onze hersenen (meer bepaald onze hersenchors) op een bijzondere manier geëvolueerd ten opzichte van de andere levende wezens op aarde: in plaats van ons aan te passen aan de weerld (sneller lopen, meer vlekken in onze vacht, betere ogen, langere tanden...), hebben wij de wereld aangepast aan ons. We moe(s)ten daarover permanent nadenken: eerst over basale zaken, naarmate we verder evolueerden over manieren om optimaal te passen in een groep, over kunst, over wetenschap, over godsdiensten om de sociale cohesie te vergroten en zo verder.

Als je dus kunt nadenken over de dood (wat een konijn of een slak niet gegeven is!), dan staat daar tegenover dat wij als mensen over alles en nog wat kunnen nadenken. We kennen zelfs fantasie, we kunnen dus zelfs zaken bedenken die we niet eens beleven of ooit zullen beleven. Inderdaad, tegenover dit fenomenaal vermogen staat opnieuw... dat we kunnen nadenken over ons eigen einde...

Ik ben verpleegkundige van basisopleiding en ik kan je verzekeren dat veel mensen nadenken over de dood en hun eigen dood (dit zijn 2 verschillende zaken). Er valt ook geen lijn in te trekken "wanneer" je daarover begin na te denken: veel heeft ook te maken met "confrontaties met een einde". Kinderen denken niet na over de dood tenzij ze een dierbare verliezen, zelf een ernstge ziekte krijgen, maar ook bijvoorbeeld bij de poes of hun kanariepietje dat sterft. En of je daar lang over tobt of net niet, dat heeft dan weer te maken met jezelf: de variatie is even groot als het aantal mensen dat op aarde rondloopt.

Doorgaans denken jonge mensen dat ze vrij onsterfelijk zijn: vandaar ook dat legers het vooral van heel jonge manschappen moeten hebben. Mensen van middelbare leeftijd beseffen toch al goed dat het leven eindig is, en naarmate je ouder wordt besef je dat je bepaalde zaken zal moeten regelen. Maar ook de intensiteit of pace hiervan wordt beinvloed door de aan- of afwezigheid van aandoeningen. Het is ook niet altijd duidelijk waarvoor men nu het meeste angst heeft: van aftakeling en pijn, of van het niet meer zijn, of van dierbaren achter te laten, of van vergeten te worden...

Als nadenken over de dood (je bent 27) min of meer je gedachten begint te overheersen, zodat het echt wel je leven begint te verzuren of je relatie met je kindje begint te overschaduwen, - dan ben je er duidelijk teveel mee bezig. Erover praten met deskundigen kan je helpen, anderzijds moeten we wel boldly stellen (en hoe sneller je dat aanvaardt des te beter): dood ga je alleszins, ik ook. Er bestaat geen pil om dat te vergulden, het is de enige zekerheid die we hebben. Maar... jij bent 27 en ik 50, dus je hebt statistisch gezien nog heel wat jaren tegoed vergeleken met mij. Er bestaat dus ook geen alternatief: je kan niet zeggen 'ik wil nu niet meer ouder worden", je wordt gewoonweg ouder. We zijn voorbijgangers op een klein strookje van de tijdlijn, op een planeet die ooit zal uitsterven, omdat ooit de zon zal stoppen met branden. That's life, en dat moet je een stuk gewoon aanvaarden.

Overigens denk ik dat het ergens normaal is dat je nu nadenkt over de dood: het geeft aan dat je een verantwoordelijke jonge ouder bent en angst hebt voor je kindje (of wat er gebeurt mocht je nu sterven). Geboortes zijn intense belevingen, vaten vol euforie, maar tegelijk valt de onbezorgdheid weg: die uk is totaal afhankelijk van jou. Ik denk dat je gewoon in een volgende fase bent terecht gekomen: van onsterfelijke jongeling tot plots iemand die nu goed moet oppassen voor zichzelf, of zijn nakomelingetje heeft geen vader meer.

Dit brengt ons opnieuw bij het begin van de tekst: we zullen ons jong beschermen en behoeden. Daartoe zijn we geëvolueerd. Bij onze niet-soortgenoten maakt het deel uit van een set langere tanden of vlekken op de vleugels, maar zoals gezegd is de tol van het-mens-zijn, dat wij er kunnen over nadenken. Maar met datzelfde vermogen geniet je van een DVD, een schilderij, een lied, empathie, een vakantie, een liefde, een droom en ook de droom over de toekomst van je baby. Bedenk dan dat je poes of hond dat nooit zal kunnen, maar voor hem of haar stopt de wereld dan ook aan de rand van de tuin.

Grtz

Dirk Danschutter, verpleegwetenschapper, assistent VUB